EMOSIE BY TESTAMENTE
LANDBOUWEEKBLAD Uitgawe: 23 Junie 2022 (Sperdatum: 2 Junie 2022)
André Eloff (CFP)
Boedelbeplanner: Business & Legal Consultants
Lid van FISA
Testamentmaak is ‘n Emosionele Ervaring
Die meeste mense ervaar en aanvaar, dat wanneer ‘n testament gemaak en geteken is, hulle boedels behoorlik beplan is, sonder om aandag te gee aan die magdom risikos wat wag om te ontplof as hulle sterf.
‘n Testament moet uitvoerbaar wees, uiteengesit word soos die testamentmaker dit verkies en dit bestaan gewoonlik uit legate en die restant. Legate is daardie spesifieke bates wat aan spesifieke persone, instansies of trusts vererf word en die restant vererf gewoonlik na sekere persone, instansies of trusts in spesifieke persentasie gedeeltes.
Party testament-opstellers versoek bloot van die testamentmaker: “Wat het jy en vir wie wil jy dit gee?” Daar word geen risikos in berekening gebring nie, want daar word nie holisties, alle fassette in ag geneem nie. Die emosionele word boonop total buite rekening gelaat.
Die erfenisse word nie met die erfgename, meestal die kinders, deurgepraat nie. Sommige ouers redeneer: “Dit my goed en ek sal dit uitdeel soos ek wil”. Hierdie is ‘n uitstekende resep vir gesinsontploffing en familieverbrokkeling, na die dood van die testateur en/of testatrise.
By verskeie boere en ander, is dit belangrik dat “ouboet” die plaas erf en alles wat daarmee saamgaan en word sussie en die ma gesnoep. Ma is onder die indruk dat pa vir haar sal sorg as hy eerste sterf, want: “Pa hanteer mos al ons sake en hy sien gewoonlik alleen die prokureur en die makelaar”. Ma word soms ontnugter, na pa se dood, oor hoe sake staan en dat sy voorts deur ouboet versorg moet word. Maar, toe sterf ouboet vroeg. Ouboet se testament bepaal dat sy gade alles erf. Waar laat dit vir ma?
Verder, praat mense nie oor “die dood” nie en kom selde tot die punt om die kinders om die tafel te kry om oor die erfgoed te praat en om oor die praktiese gevolge te gesels, na die afsterwe van pa en ma. As pa met bees boer en die kinders stel nie belang in boerdery nie, wat gebeur daardie volgende oggend, die volgende week en die volgende paar maande na pa se dood. Iemand moet kom help om die vee daagliks te versorg en om van die bees ontslae te raak. Wat is die plan? En, gaan ma aanbly op die plaas? Wat van die grond? Wie erf wat?
Erfenisse in ‘n testament is ‘n emosionele saak vir die erflater en die begunstigdes. Elke kind behoort vooraf te weet hoe sake gaan verloop en wat ge-erf gaan word, sodat daar nie onenigheid is na die afsterwe van die ouers nie. Bepaal reeds om die tafel, oor die verdeling van sekere erfenisse en doen dit skriftelik en gee redes waarom die bates sodanig vererf. Merk sekere goed soos skilderye met die name van die erfgename daarop, terwyl die ander toesien dat dit gebeur, as dit moontlik is. Die sogenaamde “wenslys” wat van oorsee af aangewaai het, is nie wettig in Suid Afrika nie. Mense sê maklik dat die kinders self moet uitpluis wie wat moet neem na die afsterwe van die ouers. Dit veroorsaak groot probleme. Testamente in SA kan legate noem, wat spesifieke goed is, wat vererf aan spesifieke persone en instansies. Dit word dan ook sodanig deur die eksekuteur op die Likwidasie- en Distribusie Rekening (L&D) aangebring, soos die wet dit vereis. Die wenslys kan ‘n aanhangsel wees tot die testament, wat dan die legate verteenwoordig. Dan hoef die eksekuteur nie te stoei met onnodige administrasie en vergaderings met begunstigdes om herooreenkomste te finaliseer nie. So wenslys verg inspanning, maar om die familiebande steeds gesond te hou na die dood van pa en ma, is noodsaaklik. Die erfgoed moet deeglik bepraat word.
Dit is so, dat kinders geen reg het om daarop aan te dring om te erf by hul ouers nie. Dis ‘n voorreg, maar die meeste subbe sien dit anders.
‘n Groot sondebok, waarmee ouers hul “gewetes sus”, is die bepaling in die testament: “… en ons kinders erf gelykop”. Ouers dink dis edel om die kinders gelykop te laat erf, want: “ons het al die kinders ewe lief”. Hierdie bepaling se gevolge is gewoonlik verwoestend vir die familiebande, as die legate nie volgens die subbe reg uitgedeel is nie. Die meeste subbe-erfgename praat dan nooit weer met mekaar nie, na die afsterwe van die langslewende ouer of as die ouers gesamentlik te sterwe gekom het, omdat hulle ontevrede is oor dit wat hulle geerf het. Die rede is dat daar nie duidelikheid is oor wie erf presies wat nie. Die eksekuteur sit dan met die ongeskikte, ongepoetste, onregverdige en inhalige kinders voor hom en kry nie ‘n herverdeling ooreenkoms gefinaliseer nie, want elke kind het sy/haar nukke en grille wat nie strook met die ander nie.
Verder is gulsigheid van sekere broers en susters ‘n probleem asook die aanhitsing deur daardie broers en susters se wederhelftes, om te gaan inpalm na die dood, “… anders vat die ander al die goed”. Gulsigheid lei tot die stroop van die huis, die stoor, die tuin en die gereedskap in die garage na die afsterwe van pa en ma. Daar is altyd een of meer wat reeds voor die afsterwe van ‘n langslewende ouer die beste skilderye, matte, breekgoed potte en plantjies gaan oes, met die woorde: “Ek wou dit nog altyd gehad het en ma het gesê ek kan dit kry”. “Daar is altyd een wat obstrinaat (dwarstrek) is”, het my ma altyd gesê. Hierdie oppot-en -gurigheid-kultuur het ‘n siekte geword in ons samelewing.
Vermy sover moontlik, hierdie bogenoemde toedrag van sake deur om almal om die tafel te kry en die praktiese probleme na die dood uit te pluis en daarvoor oplossings te kry. Sorg dat al die kinders hul regmatige en regverdige erfenis kry. En kinders en wederhelftes behoort al die verskillende intelligensies (IK, Emosionele Intelligensie, ens.) in te span, om nie die familie te laat verbrokkel nie. Dit is onnodig, want die goed wat kinders erf, kry hulle gratis en is nie daarop geregtig nie, omdat hulle geen gevestigde reg op erfgoed het nie.
André Eloff (CFP)
Boedelbeplanner: Business & Legal Consultants
Lid van FISA
