Belangrike wenke vir die wat agterbly, wanneer ’n geliefde sterf.
Wanneer ’n mens te sterwe kom, moes daar reeds vir baie dinge voorsiening gemaak gewees het, sodat dié wat agterbly, nie tussen die pyn, verlange en hartseer, kort na die dood, verder verstrengel en verwurg word met administrasie, organisasie van begrafnisrelings of afskeidsdiens-relings, kontant tekort, soeke na die testament, verkryging van familie informasie, orgaanskekings, kadawer-karwyding, fotos en videos van die oorledene, die verkryging van ’n predikant of pastoor om die diens waar te neem omdat die afgestorwene nie eintlik by ’n kerk ingeskakel het nie. Almal in die huishouding behoort te weet hoe die scenario gaan afloop as pa, ma of ’n kind sou sterf. Die dood is deel van ons lewe. As ’n geliefde tuis gesterf het of in die hospitaal of tydens ’n motorbotsing of elders, moet mens weet waar die lyk is. By ’n onnatuurlike afsterwe word daar eers ’n lykskouing gedoen en net soos alles in SA kan dit lank neem. Kry so gou doenlik die sterftesertifikaat en klou daaraan vas, want daar is slegs een oorspronklike kopie, wat deur die Departement van Binnelandse Sake uitgereik word. Gewoonlik assisteer die begrafnisondernemer die familie daarmee. Koop vooraf ’n begrafnis dekking polis by een van die sterk begrafnis ondernemers, al is die premie hoër as elders, want dan weet mens waar om te gaan aanklop, want hulle het reeds jou geld vir die seremonie. In ons kultuur in SA is die begrafnis seremonie ’n tipe van bizare “spog”- geleentheid, want die kis se tipe hout, die grootte van die blommeruikers, die verversings na die diens en die venue (nie altyd in ’n kerk nie) waar die diens gehou word, moet net nie terug staan vir die afskeidsdiens van die bure se oudste seun, laas jaar nie.
Enige mens kan enige tyd sterf en dis belangrik dat pa, ma en die kinders meer paraat is oor die gevolge van die dood en wat vooraf in plek moet wees. Afgesien van die begrafnis of afskeidsdiens, moet daar vooraf bekend wees of die oorledene begrawe of veras word en of die lyk as kadawer gebruik gaan word by ’n mediese universiteit. Almal moet bewus wees daarvan en wie om te kontak. Die besonderhede van die instansie wat die lyk versorg, waar persone ledemate skenk, moet bekend wees want die lyk moet baie gou na afsterwe weggeneem word. Die Lewende Testament moet op die kas langs die TV lê en almal moet daarvan bewus wees, want dit is ’n verklaring deur ’n persoon om die masjiene in die intensiewe sorgafdeling in die hospitaal, af te skakel as die pasiënt breindood verklaar is. Die begrafnisdiens-brief, die bybelteks, liedere op die afskeidseremonie, bedankings en voorlesings deur geliefdes spruit gewoonlik outomaties uit in terme van die aangeleenthied. Baie van die oorlewendes het geen idee wie om na die begrafnis te skakel by die oorledene se werk om te hoor van die pensioenfonds-, voorsorgfonds- of groepsdekking-uitbetaling nie. Baie van die dames het nooit saam met die man om die tafel gesit as die makelaar of finansiële adviseur ’n besoek afgelê het nie. Hy was jaarliks daar, maar pa sorg vir dit. Ma steur haar nie daaraan nie en in ieder geval, “is die finansiële wêreld, testamente en trusts vir mans bedoel”, dink ma. Pa vertel ma van die polisse en wat die sg voordele is en sy glo hom, maar hy het reeds twee jaar gelede opgehou om die premies te betaal en sy is onbewus daarvan. Van trusts wil ma gewoonlik niks weet nie. Dis tyd dat families, gades en saamwoon vennote begin paraat word, want almal sal sterf en die wat oorbly sit met die gemors. Eksekuteurs, prokureurs, jou private bank bestuurder, die dominee en wie nog kan niks doen aan jou boedelsake as jy gesterf het nie. Die gemors bly ’n gemors en dit word sodanig hanteer. ’n Vinnige testament voor Desember, wat tydens September tot November by sekere prokureurs en ander instansies geadverteer word as “kry ’n gratis testament” en soms word ook gepropageer “dat die eksekuteursfooi gratis is”, is uiters gevaarlik en onverantwoordelik van jou kant af om daaraan deel te neem. Niemand werk sonder om betaal te word nie. Die bereddering van ’n boedel is ’n spesialis taak met baie probleme om uit te stryk, veral in SA. Sekere Meesterskantore waardeur boedels en trusts moet werk is onbevoeg, onbetroubaar, word swak bestuur en van die personeel is in baie gevalle laks. Elke testament moet gepaard gaan met ’n holistiese boedelbeplanning wat beteken dat die testateur en testatrise se manier van verbinding (getroud of saamwoon) in ag geneem moet word, ook hulle kinders en wat hulle doen, die testament, die onderskeie besighede (Maatskappye, BKs, Eenmansake, Vennootskappe en Saketrusts) se risikos waarvoor daar borgskappe geteken is in baie gevalle en ook die trusts en risokos daarin. As al die risikos ondervang is, en die testament korrek opgestel is, slaap mens beter. Na die begrafnis volg die bereddering. Waar is die oorspronklike testament en die oorspronklike sterftesertifikaat? Dit neem deesdae tussen 4 dae tot twee maande of selfs twee jaar by die meester, om as eksekuteur aangestel te word, afhangende van die geval. Moenie jou geld sit op die 4 dae nie, eerder op die twee maande of langer. Ondertussen staan alles stil. Eenmansake en maatskappye en BKs waar pa’s die 100% eienaar is, se bankrekenings word gevries en geen projek gaan voort nie. Die verskaffers en werknemers word nie betaal nie. Die persoon wat dalk ook tekenregte het, kan nie voorts geld uit die bankrekening gebruik nie. So onderneming sterf daar en dan. Werkers loop. Projekte word elders geneem vir voltooiing. Die eksekuteur, indien hy bevoeg is en die testament laat hom/haar toe, kan aangaan met die besigheid, maar gewoonlik is die persoon nie geneë om dit te doen nie, want dan is hy later verantwoordelik vir die laste en die onderneming van die besigheid, sou dit gebeur. Daar is ’n oplossing vir hierdie probleem maar dit moet voor die 100%-eienaar se afsterwe hanteer word. Wat van al die dokumente en informasie wat die eksekuteur benodig om die boedel af te handel. Maak nou reeds voorsiening, om alle relevante dokumente in een kabinet te plaas waar ma en die kinders toegang het. Gewoonlik is die dokumente in verskillende lêers of bloot opgestapel iewers in pa se deurmekaar kaste in sy kantoor of studeerkamer. Baie belangrik vir ma, is om genoeg kontant in pag te hê vir omtrent twee jaar of langer want sy moet aanhou lewe, terwyl die boedel stil staan agv swak ekskuteurs en onbevoegde meesterskantore. Sorg vir kontant in ma se eie bankrekening, maar as pa en ma binne gemeenskap van goedere getroud is, moet haar bankrekening ook na regte gevries word. Die beste alternatief is om kontant in ’n trust op te stapel, waaruit ma en die kinders kan lewe. Die akte moet reg lees.
André Eloff (Lid van FISA) en A J du Plooy (B Juris, ATC)
Boedelbeplanners: Business & Legal Consultants
